Baard, water, grootoor en meer

Ergens diep in een gangenstelsel nemen zo'n 150 dieren een enorm risico. Het is winter en het voedsel waar ze van leven is verdwenen. Dan heb je een paar keuzes. Je keert het Hollandse landschap de rug toe en vertrekt naar het zuiden, je verandert je dieet of, en daar hebben deze dieren voor gekozen, je gaat in winterslaap. Maar slapen is risicovol. Dat doe je op de veiligste plek die je kunt vinden. En als een nacht slapen al risico met zich meebrengt, laat staan slapen van september tot mei. Dat is een slaap die meer dan 7 maanden duurt. Hoe veilig moet de plek die je daarvoor kiest dan wel niet zijn.

Aan de Wassenaarse Slag ligt de Vleermuisbunker. Dat is een beetje een rare naam. Het is namelijk niet één bunker, maar een gangenstelsel waaraan een aantal bunkers liggen. In de Tweede wereldoorlog kon men het strand in de gaten houden. 's Nachts werd daarvoor een zoeklicht naar buitengereden. Verder zijn er in het stelstel ook verblijven voor manschappen en gevechtsbunkers. De bunkers hebben muren die wel 2 meter dik kunnen zijn. Gelukkig ligt de oorlog ver achter ons. In de jaren na de oorlog zijn de bunkers een belangrijk plek geworden waar vleermuizen veilig de winter door kunnen brengen.

Voor de winter begint is de paartijd. Mannetjes sloven zich rond de bunkers uit om vrouwtjes naar binnen te lokken voor een wilde nacht. Als de winter begint kiezen de vleermuizen een veilig plekje. Hun hartslag daalt van 600 slagen per minuut naar minder dan 100 slagen. De ademhaling vertraagt tot ze slechts 1 keer per 6 minuten adem halen. Langzaam daalt de lichaamstemperatuur naar die van de omgeving. In de bunkers is dat een constante temperatuur van rond de 10 graden. De winterslaap is begonnen. Wakker worden kost nu veel energie en die energie kan niet meer bijgetankt worden.

Tijdens de winterslaap verliezen de kleine bruine donzige pakketjes zo'n 25% van hun lichaamsgewicht. Als er een bosmuis aan ze begint te knagen duurt het minuten voor de vleermuis zich kan verdedigen. Als er een groot zoogdier zoals de mens hen verstoort, worden ze langzaam en voor niets wakker. Meer dan 5 keer wakker worden uit een winterslaap betekent namelijk dat de lente niet gehaald wordt.

In de bunker aan de Wassenaarse Slag overwinteren verschillende soorten vleermuizen. Om de vleermuizen niet te verstoren, gaan onderzoekers heel voorzichtig te werk wanneer ze de vleermuizen gaan tellen. De tellingen zijn belangrijk om te weten hoe het met de vleermuisstand gaat. Bij de tellingen in de Vleermuisbunker worden zo'n 100 watervleermuizen, enkele baardvleermuizen en grootoorvleermuizen en een tiental meervleermuizen geteld. Die laatste soort is zeldzamer dan de Afrikaanse olifant en de Hollandse Duinen heeft het grootste aantal overwinterende dieren. De laatste jaren zien we dat de aantallen langzaam achteruitgaan. En dat is een zorg.

Geïnteresseerd in de Vleermuisbunker? In de zomermaanden kunt u mee op excursie. We komen dan niet in het reservaatdeel. We vertellen uiteraard veel meer over vleermuizen en het oorlogsverleden van de Vleermuisbunker. Dan wordt het weer winter en hopelijk leveren de tellingen dan betere resultaten. Want baard-, water-, grootoor- en meervleermuizen zijn ons meer dan bescherming waard.

Tot slot een kijktip van de boswachter: Vrijdag 23 maart op VARA/BNN's Vroege Vogels om 19.40 uur op NPO2 een hele uitzending gewijd aan Nationaal Park Hollandse Duinen.