Schijf van Vijf voor gezonde duinen

Een jaar geleden is de nieuwe Schijf van Vijf gelanceerd door het Voedingscentrum: groente en fruit; graanproducten en aardappelen; vis, vlees en peulvruchten; boter en smeermiddelen; drank. En dat alles in voldoende mate en liefst zo onbewerkt mogelijk.

Ik moest eraan denken toen ik een vraag op facebook zag over oude tijden die lijken te herleven in het duin. Rijtjes duindoorns zijn in Berkheide geplaatst om verstuiving tegen te gaan. Dat is gek want gezonde duinen hebben juist stuivend zand nodig om gezond te blijven. 'Gezonde duinen', iets meer dan een jaar geleden zijn we begonnen die term te gebruiken. Een term die aangaf dat er werk aan de winkel is om de soortenrijkdom in stand te houden en zelfs te verbeteren. Vervolgens zijn er stukken zeereep van struiken ontdaan, delen duin gemaaid, schapen door het duin getrokken en lopen koeien in een veel groter gebied als eerst. Wat is dan de Schijf van Vijf die het duin gezond houdt? Wind is de eerste. Immers als je duinen in beweging wilt hebben dan is wind dé motor om zand in beweging te krijgen. Door de zon gedroogd zand helpt ook. Zand waait immers makkelijker weg als het droog is. Zon is nummer twee. Als het dan ergens neerdaalt, is water wel weer prettig om plantengroei mogelijk te maken. Voedsel is onontbeerlijk voor planten en konijnenmest is dan prettig. Voedsel is nummer vier. Last but not least laten we kalk als vijfde in de schijf opnemen. Wind en zon zijn de motor, maar kalk verspreiden is het doel. In de Zuid-Hollandse duinen is het kalk wat onontbeerlijk is voor de planten. Kalk blijft in het duin doordat het steeds aangevuld wordt vanaf het strand het land in door de wind en de zon. Maar ook doordat het vanuit diepere lagen wordt opgegraven door konijnen, zandhagedissen en mieren. Wind, zon, water, voedsel en kalk. Dat alles in voldoende mate en zo onbewerkt mogelijk. Maar net als bij mensen is het lastig om de balans goed te houden. In het geval van de duinen is de balans door de mens aardig verstoord. Niet alleen de hoeveelheid voedsel in het duin is groter door de stikstof die we met o.a. onze auto's over het duin uitstrooien. Maar ook het klimaat verandert. Toen Jac P. Thijsse nog rondwandelde door de duinen van Haarlem, stoof het duin veel meer en wisselden aaneengesloten kortgegraasde vlaktes met her en der een duindoorn of meidoorn en grote vlaktes met kaal zand elkaar af. De Schijf van Vijf is uit balans en nu moeten we flink werken om de soortenrijkdom overeind te houden, laat staan te vergroten. Dus werken we soms aan meer stuiven. Soms leggen we zand op plekken vast als het te hard gaat en zeldzame soorten bedolven raken onder het zand. Zeldzame soorten als het liggend bergvlas in Berkheide. De duinen in balans houden met de Schijf van Vijf vraagt om maatwerk. Net als bij ons.