Ieder zijn deel
Er is weer veel te doen over de legitieme portie de laatste tijd. De legitieme portie is het wettelijk deel waar kinderen uit de nalatenschappen van hun ouders minimaal recht op hebben (tenzij ze onwaardig zijn, omdat ze misdrijven jegens ouders gepleegd hebben).
Tegenwoordig is dat altijd de helft van het versterferfdeel. Het versterferfdeel is dat wat je volgens de wet gehad zou hebben als er géén testament was. Niet alle landen kennen een legitieme portie. Duitsland wel (Pflichtteil), maar Groot-Brittannië niet.
Een voorbeeld ter verduidelijking. De heer en mevrouw T hebben 2 kinderen K1 en K2. Met K1 is al jaren geen contact. De kinderen van K1, hun kleinkinderen, hebben ze nooit gezien. De heer en mevrouw T willen naast elkaar, K2 tot enig erfgenaam benoemen en dus K1 onterven. "Kan dat wel dan, onterven?" vragen sommigen zich af. Ja dat kan. In de letterlijke zin van het woord: K1 wordt geen erfgenaam, en zal dat ook niet worden als hij een beroep doet op zijn legitieme portie. Hij heeft nooit recht op spullen maar heeft bij een beroep op zijn legitieme portie alleen een vordering in geld op de erfgenamen ter grootte van de helft van zijn versterferfdeel.
Echtpaar T is gehuwd in gemeenschap van goederen en heeft een vermogen van € 150.000. Als de heer T komt te overlijden, is de helft van zijn vrouw omdat ze in gemeenschap van goederen gehuwd zijn en de andere helft (€ 75.000) de nalatenschap. In deze nalatenschap zijn volgens de wet gerechtigd zijn echtgenote en 2 kinderen, ieder voor 1/3 gedeelte ofwel € 25.000. Als K1 bij testament is onterfd, en hij doet een beroep op zijn legitieme portie, heeft hij dus een vordering van € 12.500 op zijn moeder en K2, de andere erfgenamen. K1 heeft niets te maken met de verdeling van de nalatenschap en ook een verklaring van erfrecht kan zonder zijn medewerking opgesteld worden. Hij is immers geen erfgenaam.
Het is verstandig om in het testament de opeisbaarheid van de legitieme portie uit te stellen tot na het overlijden van de langstlevende ouder. Als het de bedoeling is dat de kleinkinderen ook niet erven, moeten ook die uitgesloten worden anders komen ze bij plaatsvervulling op. Overigens hebben kleinkinderen die bij plaatsvervulling voor hun overleden ouder in de nalatenschap van hun grootouders opkomen, dezelfde rechten terzake van de legitieme portie als hun ouder.
Mr. Colette A.M. Kruis-Sweere, notaris te Noordwijk
ckruis@notariskruissweere.nl