Zwarte Engbloem.
Zwarte Engbloem. Foto: Mark Kras

Exoten

Algemeen Duinenpraat

Daar loopt hij dan. Met zijn scharen dreigend naar voren gericht. Een indrukwekkend, roodgekleurd dier, steekt het fietspad over en houdt mij ondertussen nauwlettend in de gaten. Het duurt even voordat deze Amerikaanse rivierkreeft is overgestoken. Ondertussen vliegt boven mijn hoofd een groep halsbandparkieten. Prachtige vogels met een harde stem. Het zijn zomaar twee voorbeelden van exoten. Volgens de Van Dale een “uitheemse plant- of diersoort die zich buiten het oorspronkelijke verspreidingsgebied heeft gevestigd”. Halsbandparkieten en Amerikaanse rivierkreeften kom je in de duinen (nog) niet vaak tegen. Toch zijn er in de duinen ook een aantal exoten terecht gekomen die een grote stempel drukken op het landschap.

Voor dierlijke exoten is vaak meer aandacht dan voor planten. Dat is logisch, want dieren zijn vaak opvallender aanwezig in het landschap. Toch zijn er een ook aantal plantensoorten die hier van nature niet voorkomen, maar toch in de duinen terecht zijn gekomen. 

Een aantal van deze soorten is ook nog eens invasief. Dat betekend dat deze soorten op bepaalde plekken zodanig het landschap overheersen dat er voor andere soorten niet of nauwelijks meer plaats is. Concreet gaat het in het Hollands Duin om een drietal soorten. De Amerikaanse vogelkers, zwarte engbloem en de rimpelroos. 

De Amerikaanse vogelkers is een boom die goed groeit op droge bodems. De duinen vormen een ideaal leefgebied voor deze soort. Het probleem is alleen: deze soort groeit snel en breidt zich snel uit. Hierdoor maken andere soorten geen kans om te groeien. Het gevolg: de vegetatie wordt eentonig. Hoe minder diversiteit in plantensoorten, hoe minder diersoorten (van insecten tot vogels) zich er thuis voelen. 

Ook de rimpelroos komt op sommige plekken in de duinen massaal voor. Het duin is op sommige plekken helemaal dichtgegroeid met deze stekelige plant die massaal in kustgemeenten is aangeplant. 

De uitbreiding van deze exoten viel samen met een toename van de hoeveelheid stikstof dat in de duinen terechtkwam. Het van nature voedselarme duingebied is hiermee verrijkt. Deze verrijking heeft echter negatieve effecten op de veelal kwetsbare soorten die horen bij het open duin. Het duin groeit onder invloed van stikstof namelijk snel dicht. De duindoorn bijvoorbeeld groeit extra hard onder invloed van stikstof. 

Exoten en stikstof. Deze twee factoren hebben ervoor gezorgd dat het duin steeds meer is dichtgegroeid en de variatie in het landschap is verdwenen. Staatsbosbeheer gaat binnenkort in Boswachterij Noordwijk aan de slag om meer openheid te creëren zodat het open duin zich weer vrij kan ontwikkelen. Vochtige duinvalleien worden zo weer zichtbaar en op andere plekken kan het zand weer vrij gaan stuiven. De duinen worden zo weer het open landschap van weleer. 

Kijk voor meer informatie over deze werkzaamheden op werk in uitvoering-pagina. 

Uit de krant