Het poortje van Sint Jeroen

Onlangs liep ik mee met de historische rondgang door Noordwijk Binnen en kwam na een poosje terecht op het landgoed Calorama. We liepen door het landgoed en op een gegeven moment zagen we een afbeelding aan de buitenmuur van het oude St. Jeroenspoortje. Dit poortje gaf vroeger toegang tot het martelveld, waar volgens overlevering de Heilige Jeroen door de Noormannen ter dood werd gebracht. Dit veld heet tegenwoordig het St. Jeroensveld, dat heel wat aangenamer klinkt dan het martelveld.

Al tijdens de middeleeuwen sprak de marteldood van St. Jeroen sterk tot de verbeelding en gingen vele gelovigen ter bedevaart naar het martelveld. Sinds de reformatie waren er geen bedevaarten meer mogelijk. Ook hun bedevaartkerk hadden zij aan de protestanten moeten afstaan. Eind 19e eeuw werd Noordwijk opnieuw door de paus tot bedevaartsoord bestempeld en geruime tijd werden de bedevaarten ruim bezocht. Nog steeds vindt jaarlijks de plechtige ommegang plaats, een tocht langs de vijf heilige bruggen, die St. Jeroen zou hebben afgelegd op weg naar het martelveld. In grote lijnen is dit verhaal onder de meesten van ons wel bekend, maar wat er toen precies is gebeurd is nog steeds niet bekend. De Volks-Almanak voor Nederlandsche Katholieken van 1864 schept duidelijkheid. Er zou duidelijk sprake zijn geweest van verraad en de verraders waren met naam en toenaam bekend. De belangrijkste verrader was Frietheswinde, die vroeger als kind door de Noormannen heimelijk was ontvoerd, maar, toen zij volwassen was geworden, weer bij Noordwijk aan land was gezet. Daar bouwde zij een hut boven op een duintop en hulde zich in mystiek en tovenarij. Verder was zij geheel op de hand geraakt van de Noormannen en wees hen door het ontsteken van een vuur op de hoge duintop de weg naar Noordwijk. Er was ook nog een andere verrader in het spel: Ansbald van Offem. Toen Frietheswinde door haar vuur de Noormannen naderbij had gelokt, ging Ansbald naar Frietheswinde en boven in haar hut op de duintop bespraken zij snode plannen, waarvan later duidelijk werd, dat zij de Noormannen zouden vertellen, waar St. Jeroen op dat moment te vinden was. Een aantal jaren daarvoor had Jeroen zich in Noordwijk gevestigd en had daar een bescheiden kerkje gesticht, vernoemd naar St. Maarten. Door deze beide verraders wisten de Noormannen Jeroen te vinden en trachtten hem te bewegen het oude Germaanse geloof aan te nemen. Hij weigerde en werd door de Noormannen meegevoerd langs de weg over de vijf heilige bruggen en bereikte via het beroemde poortje het martelveld, waar hij nog eenmaal de kans kreeg het christendom af te zweren. Toen hij weer weigerde, werd hij door de beul onthoofd. Een mooi verhaal, maar zo is het zeker niet gebeurd. En zo zijn er nog meer verhalen, die de marteldood van St. Jeroen nog eens extra onderstrepen. Door bovenstaand poortje heeft St. Jeroen nimmer gelopen, want het dateert pas uit de 19e eeuw. Toch is er een ansichtkaart van dit poortje, waarop staat, dat dit poortje gesticht is in 856, dus vóór de marteldood van St. Jeroen. Het poortje is vlak na de Tweede Wereldoorlog verdwenen en op ongeveer dezelfde plek is later de Leydtwech aangelegd als aandenken aan de laatste gang van St. Jeroen.