De Laiterie

Rond 1880 kwamen de eerste projectontwikkelaars in Noordwijk, die grootse plannen ontwikkelden. Een duingebied, zo groot als het hele gebied, dat thans bekend staat als De Zuid, werd aangekocht. Zij opereerden onder de naam Maatschappij Noordwijk tot ontwikkeling van duingronden. Op het programma stonden onder meer de bouw van een badhotel, een speelweide met hertenkamp en een zogenaamde laiterie.

Het badhotel kwam weliswaar in sterk vereenvoudigde vorm tot stand en vormde de basis voor het latere Huis ter Duincomplex. Vervolgens kwam in 1883 De Laiterie, die onder leiding van architect Weismann in een sierlijke Franse stijl werd aangelegd tegen de huidige Erasmusweg aan. De bedoeling van De Laiterie, ofwel in het Hollands melkhuis genaamd, was om de gasten op een beschutte plaats in de duinen een vers glas melk of andere verversingen aan te bieden. De melk kwam van de koeien, die rond de Laiterie graasden op de zgn. Weide van Wattez, die deze weide had ontworpen. Na enige tijd verdwenen de koeien, omdat de duinen toch niet voor hen geschikt waren. De eerste exploitant van De Laiterie was Klaas Ham, afkomstig uit de Beemster. Na vijf jaar verhuisde hij naar de Douzastraat, waar hij een handel en bottelarij van wijnen, bieren, gedistilleerd e.d. opzette en uitbater werd van het Café De Poort van Kleef. In 1887 werden De Laiterie en Huis ter Duin door Tappenbeck aangekocht. Het assortiment van De Laiterie werd hierna aanzienlijk uitgebreid en werd zij bij het Huis ter Duin betrokken. In de tussenliggende duinen werd een wandelbos aangelegd, waar de gasten konden wandelen en bij De Laiterie een drankje konden nuttigen.

De Laiterie en omgeving boden een aantrekkelijk verblijf voor menig gezelschap. Zo organiseerde de Leidsche Vereeniging tot Bevordering van Geregeld Schoolbezoek rond 1900 een uitgaansdag naar De Laiterie voor ruim 150 jongens en meisjes. Deze kinderen reisden met de stoomtram, die bijna voor de deur stopte. Naderhand ging de loop er een beetje uit. De horeca-activiteiten verplaatsten zich meer naar Huis ter Duin. Op een gegeven moment werden de ramen dichtgetimmerd en diende het gebouw meer als een opslagruimte. Alleen in het middengedeelte bleven nog enkele mensen wonen. Begin jaren '80 kocht bouwbedrijf Beugelsdijk De Laiterie met het omliggende duinterrein, dat in de volksmond Tappies Hol werd genoemd. De bedoeling was het gehele terrein in een aantal kavels te verdelen en met villa's te laten bebouwen, een project onder de wervende titel 'In de Zevende hemel verwezenlijkt Beugelsdijk elf luchtkasteeltjes'.

Inmiddels was wel duidelijk dat Tappies Hol een hoge landschappelijke en botanische waarde had. Met succes werden er bezwaren tegen de plannen van Beugelsdijk ingediend. De Provincie besloot dat slechts aan de randen gebouwd mocht worden en dat het gehele dal gespaard diende te blijven. De Laiterie had dus toch nog kunnen blijven, maar helaas was deze bijzondere uitspanning al in 1985 gesloopt. Zo verdween er een karakteristiek gebouw, dat op een monumentenlijst zeker niet had misstaan. Slechts een appartementencomplex houdt de naam in ere.